zondag, december 08, 2013

Interview met de sheriff van Rio de Janeiro

De veiligheidschef van Rio de Janeiro, José Mariano Beltrame, oogst lof in Brazilië voor zijn strijd tegen de drugs- en politiemaffia. Onder de onkreukbare sheriff en zijn 'vredespolitie' is het moordcijfer 40% gedaald in de strandmetropool die in volle voorbereiding is op het WK Voetbal (2014) en Olympische Spelen (2016).

"Rio is gespleten tussen de benedenstad en de sloppenheuvels. Ik wil die twee werelden bij elkaar te brengen", vertelt hij in een exclusief interview met Elsevier Juist.

We ontmoeten Beltrame (56) op een broeierige oktobermiddag op de top van Favela Dona Marta, een vrijwel loodrecht omhoog gebouwde sloppenwijk onder de oksel van het beroemde Christusbeeld op de Corcovado-berg.

Beltrame en uw verslaggever (credit: Raquel Cunha)

Er kuieren vier lijfwachten achter hem aan. "Er lopen negentien doodsbedreigingen tegen hem", zo weet de persvoorlichter te melden. "Ik sta daar niet bij stil. Het hoort bij mijn werk", reageert de politiebaas nuchter.

Met zijn blauwe ogen, blonde haar en zuidelijke accent is Beltrame een opvallende verschijning tussen de overwegend donkere sloppenbevolking van Rio de Janeiro. De cariocas (inwoners van Rio) noemen hem gaúcho, de bijnaam voor Brazilianen uit de zuidelijke deelstaat Rio Grande do Sul bij de grens met Uruguay en Argentinië.

De telg uit een Noord-Italiaanse migrantenfamilie groeide op in Santa Maria, een welvarende universiteitsstad die begin 2013 even wereldnieuws was door een gruwelijke discobrand die 242 levens eiste. Na het afronden van drie studies (Rechten, Bestuurskunde en Bedrijfskunde) slaagde hij in 1981 voor het zware toelatingsexamen van de federale politie en specialiseerde hij zich in de bestrijding van drugs- en wapensmokkel.

In 2003 werd hij overgeplaatst naar het grote Rio (6,4 miljoen inwoners). "Een stad met een heel andere cultuur," aldus Beltrame, die zijn koele geboortestreek meer op Europa vindt lijken dan op het meer Afrikaanse Rio van samba en carnaval.

Voor zijn politiewerk was het gunstig om als outsider in Rio neer te strijken, meent hij. "De politie van Rio is traditioneel corrupt en gewelddadig," zegt hij uitkijkend over de benedenstad die acht maanden voor de aftrap van het WK nog een grote bouwput is.

Links de beroemde Suikerbroodberg. Aan de voet van de heuvel ligt de wijk Botafogo.

De Cidade Maravilhosa (Wonderschone Stad) die hij in 2003 aantrof, deed haar bijnaam weinig eer meer aan. In de laatste decennia van de 20e eeuw verloor de gewezen Braziliaanse hoofdstad (1763-1960) haar politieke en economische hoofdrol in het Zuid-Amerikaanse land. Federale ambtenaren vertrokken naar de futuristische nieuwe hoofdstad Brasília en bedrijven naar de dynamische industriestad São Paulo.

Het iconische Rio bleef wel een magneet voor migranten uit het arme noordoosten van Brazilië. De sloppenwijken stroomden vol en veranderden bij afwezigheid van de autoriteiten in vrijstaatjes van zwaarbewapende drugscriminelen. De corrupte militaire politie van Rio liet de bendes veelal ongemoeid zolang ze genoeg smeergeld betaalden.

"Kijk, daar beneden ligt het Stadspaleis van de burgemeester", zegt Beltrame wijzend naar Botafogo, een sfeervolle koloniale wijk waar Clarence Seedorf sinds vorig jaar furore maakt bij de gelijknamige voetbalclub. "Het werd geblindeerd uit vrees voor 'verdwaalde' kogels uit Dona Marta. Overheden deden niets aan de oorzaken van het geweld."

Hij loopt langs een muurtje vol kogelgaten bij de top. "Dit was de executiemuur van de drugsbende", weet hij. Ernaast ligt tegenwoordig een voetbalveldje op de plek waar in 1996 Michael Jackson met een helikopter landde. De Amerikaanse popster gebruikte Dona Marta als decor voor een videoclip bij zijn hit 'They don't care about us'. "Daar heeft hij de drugsbende veel geld voor betaald", sneert Beltrame over deze ultieme vernedering van Braziliaanse politici.

Onderaan deze trap ligt het veldje waar Jackson landde. De executiemuur ligt rechts (buiten beeld)

Er was in Rio, kortom, werk aan de winkel voor de ijverige politieman uit Rio Grande do Sul. Hij klimt op het lokale kantoor van de federale politie algauw op tot inlichtingenchef en Interpolbaas. Als Beltrame op een sambafeest in 2004 een knappe gymlerares ontmoet, zijn tweede en huidige echtgenote Rita (48), is dat een extra reden om in Rio te blijven.

Eind 2006 krijgt hij een telefoontje van de jonge, net gekozen gouverneur Sérgio Cabral. Rio mag een jaar later de Pan-Amerikaanse Spelen organiseren. Cabral maakt zich zorgen over de brutale 'schaduwmacht' in zijn sloppen, die met enige regelmaat delen van de stad plat legt. Hij biedt Beltrame carte blanche om de orde te herstellen. Het bestuur van de deelstaat zit weer wat ruimer bij kas, mede dankzij grote gas en olievondsten voor de kust.

De gaúcho hapt toe en krijgt na een paar maanden een lawine van kritiek over zich heen. Vlak voor de spelen vallen er namelijk negentien doden bij een grote politie-inval in het Complex van de Duitser, een berucht drugsbolwerk in het arme noorden van Rio.

"Ik moest iets doen", verdedigt hij later. "Het Rode Commando (de grootste drugsbende van Rio, KK) had méér munitie verzameld dan mijn complete politieapparaat."

Kinderen in Dona Marta

Beltrame wil af van de bloedige, vruchteloze veldslagen (de bendes blijven na politieoperaties de baas in de sloppen). Ter inspiratie nemen Cabral en hij een kijkje in de Colombiaanse steden Bogotá en Medellín. Torenhoge moordcijfers uit de jaren negentig zijn daar scherp gedaald door sloppenwijken te heroveren op criminelen en onder toezicht van wijkagenten op te knappen met sociale voorzieningen.

Rio volgt het Colombiaanse voorbeeld. Eind 2008 is Dona Marta de eerste favela die wordt ontzet om een Eenheid van de Pacificerende Politie te installeren. Vijf jaar later heeft deze nieuwe 'vredespolitie' al 34 vestigingen die samen waken over een kwart van Rio's negenhonderd sloppenwijken.

Terwijl Beltrame het steile doolhof van Dona Marta afdaalt, vertelt hij over het beoogde verschil met Rio's reguliere korps. Voor de vredespolitie worden net afgestudeerde rekruten gebruikt. "Dat doen we om besmetting door de corrupte oude garde te voorkomen", zegt hij met de openhartigheid die hem niet populair maakt bij delen van zijn korps.

Het idee is dat de nieuwe generatie agenten dichter bij de bevolking staat. Wapengebruik wordt zo veel mogelijk ontmoedigd. Terwijl militaire agenten in de jaren negentig een bonus per gedode 'bandiet' ontvingen van een gouverneur, werkt Beltrame met de omgekeerde prestatieprikkel.

Bewoner Dona Marta

Verder laat hij - teneinde bloedvergieten te voorkomen - de bendes tijdig weten wanneer de politie 'hun' wijk bezet. Alleen de machtsovername in het Complex van de Duitser in 2010, door Rio's grootste krant O Globo vergeleken met de geallieerde invasie van Normandië, ging gepaard met fel crimineel verzet.

De 'pacificatie' van Dona Marta is een succes. Sinds vijf jaar worden er alleen nog kogels gelost door een lokaal paintballbedrijf. De 'prachtwijk' is zelfs uitgegroeid tot een toeristische trekpleister, mede dankzij een gratis liftje dat in Botafogo naar de top vertrekt. Met subsidie van Akzo Nobel is een plein vrolijk geverfd. Sommige bewoners werken als gids of souvenirverkoper.

"De bewoners van het asfalt durven weer omhoog te komen. Dat is goed voor de economie," zegt de lokale middenstandsvoorzitter Andrea Miranda (33) in haar winkeltje met Michael Jackson-prullaria.

"Het is fijn dat er niet meer geschoten wordt. Ik slaap beter", vertelt bewoonster Maria Eliane Costa da Silva (59) terwijl ze haar imposante klokkenverzameling in de huiskamer laat zien.

Maria Eliane Costa da Silva: 'Ik slaap beter zonder schietpartijen.'

Keerzijde voor de bewoners is dat het levensonderhoud duurder is geworden. De huizenprijzen zijn zo'n 400% gestegen sinds 2008. Stroomverbruik is niet langer 'gratis' omdat het elektriciteitsbedrijf zijn rentree kan maken in gepacificeerde wijken.

Beltrame is vandaag echter niet tevreden met het straatbeeld. Hij moppert over het afval en de open riooltjes langs de trappen. Al met al zit er veel te weinig schot in het verbeteren van de wijkvoorzieningen, vindt hij. "Agenten zijn geen vuilnismannen. Het schort nog aan een integrale aanpak. Helaas hebben niet alle autoriteiten haast," zo bekritiseert hij de reinigingsdienst, die anders dan zijn veiligheidsportefeuille van de deelstaat valt onder de stadsgemeente Rio.

Halverwege de berg arriveren we bij de 'Espaço Michael Jackson', een belvedère rond een bronzen beeld van The King of Pop. Een paar Duitsers staan te genieten van het schitterende uitzicht op de Suikerbroodberg, de lagune en Rio's weelderige stadsregenwoud.

Nog een kunstwerk in de Espaço Michael Jackson

De sheriff tuurt in de verte naar Copacabana en zijn woonbuurt Ipanema, de idyllische strandwijk waar de spelers van Oranje zullen verblijven tijdens het WK. Ook dit rijkste gedeelte van Rio's Zona Sul (Zuidzone) profiteert flink van de prille vrede in de achterliggende sloppenheuvels. Zo wordt er anders dan voorheen nauwelijks meer geschoten in de straten van Copacabana en Ipanema.

"De criminaliteit in die wijken gaat de kant op van Zweden", chargeert Beltrame, "maar in andere delen van de stad blijft het oorlog." Het gedaalde moordcijfer van Rio (24,7 per 100.000 inwoners; 40% lager dan in 2006 maar nog altijd twee keer zo hoog als in São Paulo) vindt hij geen reden om de vlag uit te hangen.

Ook de militaire politie van Rio blijft gewelddadig. Agenten doden tegenwoordig minder 'verdachten' bij dikwijls dubieuze 'confrontaties', maar het zijn er nog altijd ettelijke honderden per jaar. Zelfs de vredespolitie deed er laatst aan mee, zo bleek toen een metselaar uit de achter Ipanema gelegen favela Rocinha spoorloos verdween. Na een landelijke protestgolf werd duidelijk dat de epileptische man, genaamd Amarildo de Souza, was doodgemarteld door 'vredesagenten' die hem verdachten van banden met drugshandelaren.

Amarildo: Gemarteld en vermoord door de 'vredespolitie'.

Beltrame zucht diep. "Een heel, heel slechte zaak. Maar dit is echt een uitzondering. Ik heb 8600 vredesagenten (op een totaal van 62.000 politieagenten, KK) en er is één zo'n geval bekend. Het punt is dat rekruten niet geheel gescheiden zijn te houden van de rotte appels bij de politie. De vredespolitie heeft ook sergeanten, luitenanten en kapiteins nodig, dus er treedt besmetting op."

De sheriff heeft zo'n 1500 criminele dienders uit zijn korps gezet. Het lastige is echter dat velen van hen meteen nieuw emplooi vinden bij de 'milities', de gewelddadige paramilitaire tegenhangers van de drugsmaffia. De milities persen bewoners en winkeliers af in vooral het westen van Rio (rond het toekomstige Olympisch dorp) en zijn geïnfiltreerd in de politie en politiek. De bedreigingen aan het adres van Beltrame, die militieleiders als 'Robocop' en 'Batman' achter de tralies heeft gestopt, komen veelal uit deze hoek.

Een dag voor het interview met Beltrame neemt de verslaggever een kijkje in het Complexo do Maré, een sloppenstad van 130.000 inwoners die wordt beheerst door milities en drugsbendes. Het gebied in het arme noorden van Rio, bijgenaamd 'Gazastrook' vanwege de schietpartijen, ligt ingeklemd tussen twee hoofdwegen, waaronder de Linha Vermelha (Rode Lijn) naar het internationale vliegveld, en moet voor het WK gepacificeerd zijn.

15u 's middags, 33 graden, Nova Holanda (Nieuw Holland), een platte, drooggelegde 'polderfavela' in Maré. Er ontstaat onrust op een kruispunt waar een groep crackverslaafden ronddoolt. Een donkere, magere junk heeft zojuist een overval gepleegd op de andere hoofdweg (Avenida Brasil). Een olheiro (uitkijkpost) van de drugsbende meldt het voorval via een walkietalkie bij zijn superieuren. Drugsbazen verbieden andere delicten in en rond de wijk om geen aandacht van de politie te trekken.

Welkom in Nova Holanda

Twee minderjarige drugssoldaten verschijnen met semiautomatische geweren op het kruispunt om de politie af te schrikken. Terwijl omstanders rustig een biertje drinken in een bar op het kruispunt, richt één soldaat zijn loop op de voorruit van een aankomende stadsbus. De chauffeur mag in sukkelgang passeren.

De betrapte junk gaat intussen al een minuut of twintig tekeer tegen de verkenner die hem verklikt heeft. "Hij is niet slim bezig", mompelt een man in de bar. Na een lange scheldpartij lijkt het met een sisser af te lopen, totdat de verslaafde man weer opduikt en de verkenner begint te slaan. Hij tekent er zijn doodvonnis mee.

"We gaan de rat verstoppen", roept een dikke, met goud behangen drugsbaas die is komen aanlopen. Twee andere kindsoldaten - uitgerust met glimmende revolvers en een groene granaat op de heup - nemen de junk mee naar een 'rechtbank' even verderop. "Hij gaat kogel eten", merkt een oudere dame in de bar droogjes op.

Na vijf minuten loopt de man met bebloed gezicht terug naar het kruispunt. Hij moet zijn spullen van de stoep halen en wordt afgevoerd naar een onbekende executieplek. "Je moet respect hebben", preekt de dikke man tegen de omstanders. "Verder niets aan de hand. Het is rustig."

Enkele minuten later passeert een politiepatrouille. Een agent priemt een uzi uit het raam. De drugssoldaten zijn reeds gevlogen. De politie rijdt terug naar de Avenida Brasil.

Afgelopen juni kende een vergelijkbare situatie in Nova Holanda een nog slechtere afloop. Na een overval op de hoofdweg vluchtte een dief de wijk in. Een agent van Rio's elitekorps Bope werd bij de achtervolging doodgeschoten door een drugssoldaat. De Bope reageerde furieus en doodde op haar beurt acht mensen in Maré, onder wie enkele onschuldige bewoners.

Een vrolijker beeld uit Nova Holanda. Een Australisch rugbyteam op bezoek in de lokale boksschool.

De aanstaande politiebezetting blijkt dan ook gemengde reacties op te roepen in de wijk. Er wordt gesproken van een keuze tussen twee kwaden. De enige bewoner die zich met naam en toenaam uitspreekt vóór verdrijving van de drugsbende, is de scholiere Lidia Silva (14). "Mijn familie vertrekt als de vredespolitie niet snel komt. Laatst moest ik op school onder mijn bureau duiken voor een schietpartij. Zaten er na afloop kogelgaten in mijn rugzak. Zo gaat het niet langer."

Beltrame - we zijn terug bij het Jackson-beeld in Dona Marta - beaamt dat "de situatie in Maré heel slecht is. Maar we hebben nog een paar maanden nodig. Bezetting van Maré vereist 1500 vredesagenten. Er komen er maandelijks vijfhonderd van de academie."

Volgens zijn inlichtingen beginnen bendeleden Maré al te ontvluchten. Een waterbedeffect dat maakt dat Rio's periferie en omgeving worden overspoeld door criminelen. "We hebben niet de illusie dat we drugshandel kunnen uitbannen. Maar we raken de bendes wel door hun territoria af te pakken ", aldus de daadkrachtige gaúcho die naast Maré nog vier bezettingen belooft voor eind 2014.

Na het WK kiest Rio een opvolger van Cabral. Door verdenkingen van corruptie veranderde de populaire gouverneur in juni in kop van jut van honderdduizenden protesterende cariocas. Het kleefde zijn Teflon-sheriff niet aan.

"Beltrame wordt makkelijk gekozen als hij zich kandidaat stelt", zegt Nanko van Buuren (62), de Groningse directeur van een ngo (Ibiss) die al ruim twintig jaar ontwikkelingswerk doet in Rio's sloppen. "Hij dwingt zelfs bij drugsbazen een zeker respect af. Hij is rechtdoorzee en pakt de foute agenten óók aan."

Nanko van Buuren: "Beltrame dwingt zelfs respect af bij drugsbazen."

De sociale back-up van het pacificatiebeleid schiet echter tekort, vindt Van Buuren. "Bezetten van favelas is niet genoeg, er is ontwikkeling nodig. Bij voorbeeld via belastingprikkels voor bedrijven die zich er vestigen."

Ook pleit de Nederlander voor meer inspraak van wijkbewoners. "Er wordt nu van de ene op de andere dag een democratie in een dictatuur gedropt. Mensen zijn er niet aan gewend om hun mening te geven, dat moet gestimuleerd worden."

Bewoners in en rond gepacificeerde wijken (1,5 miljoen in totaal) vrezen dat de dure vredespolitie na de Olympische Spelen van 2016 de benen neemt. Rio ligt dan immers niet langer onder een internationaal vergrootglas.

Beltrame wijst de suggestie van de hand. "De vredespolitie is een verworvenheid van Rio. Geen gouverneur zal het in zijn hoofd halen om ermee te stoppen."

Zich komend jaar verkiesbaar stellen is de gaúcho niet van plan. "Ik ben geen politicus, daarvoor mis ik buigzaamheid voor." Een derde en laatste termijn als veiligheidschef ziet hij echter wel zitten, verklapt hij voordat hij in het liftje stapt naar de voet van Dona Marta.

"Ik wil geen tweede Hugo Chávez worden", lacht Beltrame voor het eerst. "En op een gegeven moment wil ik mijn leven terug. Ik heb al zeven jaar geen vakantie gehad! Maar ik zou graag tot 2018 doorgaan, om de nieuwe mentaliteit verder te laten bezinken. Rio heeft nog een heel lange weg te gaan."

Aan de voet van 'disneyfavela' Dona Marta. 'A new point of view of Rio'

woensdag, november 06, 2013

Twee dagen op stap met de consul van São Paulo

Uit Elsevier Juist van afgelopen maand.
--------------------------------------------------------------------------------
São Paulo is geen makkelijke stad om als expat te aarden. Maar de Nederlandse Consul-Generaal Jan Gijs Schouten (64) heeft de economische en culturele hoofdstad van Brazilië na twee jaar in zijn hart gesloten. "Je kunt hier eindeloos blijven ontdekken."

Het is dinsdagochtend 6u en de diplomaat zit al op de roeimachine in de kelder van zijn residentie in de villawijk Morumbi. Een half uur sporten per dag is een must in het gejaagde São Paulo, aldus de voormalige ambassadeur in Algerije en Angola.

"São Paulo is een moeilijke stad. Het verkeer is chaotisch, afstanden zijn groot en afspraken gaan vaak niet door. Je moet dus fit en veerkrachtig zijn om hier dingen voor elkaar te krijgen."

Als Schouten om kwart over zeven naar de bushalte loopt, is het muisstil op straat. Hij loopt langs de huizenhoge schutting van zijn overbuurman, een meelmagnaat met een helikopterplatform in zijn tuin.

"Ik heb mijn buren nog nooit gezien. Ze gaan alleen per auto of helikopter de deur uit. Het is een vreemde wijk, maar de residentie is door de parkeerruimte uitstekend geschikt om evenementen te organiseren."

De consulresidentie in Morumbi

Schouten reist iedere dag met stadsbus 675-10 naar zijn werk. "De buurt zal me wel voor gek verklaren, maar ik voel me niet onveilig in het openbaar vervoer. Er heerst juist een heel beschaafde busetiquette, Brazilianen zijn ongelooflijk vriendelijke mensen. Ik kan onderweg rustig de kranten lezen op mijn blackberry."

Op zijn consulaat aan de Avenida Faria Lima, een booming zakendistrict, wordt hij om 8u bijgepraat door het hoofd van de economisch afdeling. Een delegatie van de gemeente Amsterdam is in São Paulo geland om een handelsmissie voor te bereiden en verwacht de consul straks op het gemeentehuis. "São Paulo is een economische diplomatieke post", zegt Schouten terwijl hij op weg naar de metro knabbelt aan een vers kaasbroodje.

Kaasbroodjes alstublieft

Als opkomende wereldmacht is Brazilië een 'accentland' voor het ministerie van Buitenlandse Zaken. Terwijl andere diplomatieke posten in Zuid-Amerika sluiten of krimpen, is het 19-koppige consulaat van São Paulo onlangs versterkt met een investeringsagentschap (NFIA) om Braziliaanse bedrijven naar Nederland te lokken. "Brazilië is een gesloten land dat zich langzaam opent voor de rest van de wereld. Het is dus belangrijk dat Nederland hier goed vertegenwoordigd is."

Even later zoeft de consul met de moderne, volautomatische metro naar het levendige oude stadshart van São Paulo. "Ik kom hier graag, het is mijn favoriete wijk. Het centrum is de laatste jaren enorm opgeknapt."

Er staat een BMW op de stoep van het gemeentehuis op het Viaduto do Chá (Theeviaduct). "Kijk, de Duitse collega is er ook", grapt Schouten, voordat hij de Amsterdamse ambtenaren introduceert bij de plaatsvervangend wethouder Internationale Betrekkingen van São Paulo.

"We zijn heel blij dat u ons kunt ontvangen, want we weten dat de hele wereld hier aanklopt", zo paait de consul zijn Braziliaanse gastheer, die ook wel heil zegt te zien in samenwerking tussen zijn jonge, onvoltooide megastad en het oude, kleine Amsterdam.

De energieke zestiger moet alweer door. Er wachten nog vier afspraken vandaag. "Je rent van hot naar her, saai is het nooit."

Een groep Nyenrode-studenten heeft hem gevraagd om een speech te houden over ondernemen in Brazilië en het belang van het WK Voetbal dat volgend jaar in São Paulo wordt afgetrapt. "Het is goed voor het zelfbewustzijn van Brazilië en het dwingt overheden om werk te maken van de slechte infrastructuur", aldus Schouten.

De lunch en het diner gebruikt hij vaak voor netwerkafspraken. Vandaag luncht hij in het restaurant van het Museum voor Moderne Kunst met een kopstuk uit de lokale cultuursector. "Ik probeer zo Braziliaanse deuren te openen voor Nederlandse musea en architecten," vertelt hij boven een bord zalmsalade ("de typisch Braziliaanse lunch van rijst met bonen is mij te zwaar").

In het weekend trekken veel inwoners van het strandloze São Paulo naar de kust. Maar de Schoutens zijn dan meestal te vinden in het Ibirapuera, het bekendste park van de stad.

"Een prachtig park dat heel intensief wordt gebruikt. Ik vind het leuk om te zien hoe de locals hier ontspannen", zegt de consul tijdens een ochtendwandeling tussen de joggende, fietsende en skatende Brazilianen.

Ook de klederdracht van de lokale hondenpopulatie blijkt hem te fascineren. "Kijk, een hond zonder schoentjes en oorbellen, echt een uitzondering! Ongelooflijk hoe goed Brazilianen voor hun huisdieren zorgen, het is een enorme industrie."

Een andere hobby van Schouten is het verkennen van de vele musea die São Paulo rijk is. "Het is een echte museumstad, het culturele aanbod is enorm", vertelt hij tijdens een wandeling in de sierlijke tuinen rond het Museu Paulista waar hij graag komt.

Ontspanning in de tuinen van het Museu Paulista (op de achtergrond)


De meest kosmopolitische stad van Brazilië staat tevens bekend om haar overweldigende culinaire diversiteit. Terwijl vrijwel alle keukens van de wereld een restaurant hebben in São Paulo, dineert de consul toch het liefst bij het Braziliaanse restaurant Jacaré in Vila Madalena, een hippe, gezellige horecabuurt.

Terwijl hij tijdens het happy hour aan een caipirinha (zie kader) nipt, verklapt Schouten dat hij nog één grote wens heeft voor zijn pensioen van volgend jaar. "Nederland-Brazilië in de WK-finale, wat een droomafscheid zou dat zijn."
----------------------------------------------------------------------------
Wat moet je zeker doen in São Paulo?

- Het Ibirapuera-park bezoeken, één van de weinige plekken om te ontsnappen aan de betonjungle van São Paulo. Er worden veel evenementen gehouden en er liggen een paar goede musea. Vooral het Afro-Braziliaans Museum is een aanrader. Dat geeft een ongelooflijk interessant overzicht van het Braziliaanse slavernijverleden.
----------------------------------------------------------------------------
Geheimtip

Koop op vrijdag de krant Folha de São Paulo. Er zit dan een gids bij (Guia da Folha) met de cultuuragenda van de week. São Paulo heeft een heel groot cultureel aanbod en via de gids kun je veel gratis of goedkope evenementen vinden.
----------------------------------------------------------------------------
Wat is zijn favoriete lokale gerecht ?

'Pão de queijo', ofwel kaasbroodje, het ideale tussendoortje in Brazilië. Het is lekker, luchtig en vult toch goed. Ook heerlijk is 'açaí da tigela', een koude gelei van een gezonde Amazonebes die je bij sapbarretjes kunt krijgen.
--------------------------------------------------------------------------
Wat is zijn favoriete lokale drank?

Caipirinha, een enorm frisse cocktail met cachaça (een soort Braziliaanse rum), limoen, ijs en suiker. Let wel een beetje op bij de dosering. Caipirinha drinkt weg als limonade, maar is verraderlijk sterk. Eén glas is voor mij genoeg.
------------------------------------------------------------------------
CV

Na het voltooien van zijn opleiding Volkenrecht aan de Universiteit van Leiden trad Drs. Jan Gijs Schouten (64) in 1976 in dienst van het ministerie van Buitenlandse Zaken. De diplomaat uit Berkel en Rodenrijs werkte onder meer in Damascus (plaatsvervangend chef de poste), Amman (tijdelijk zaakgelastigde), Luanda (ambassadeur), Algiers (ambassadeur) en is sinds 2011 consul-generaal in São Paulo.

zaterdag, september 28, 2013

Drieluik lokt Brazilianen naar boekwinkel

Stond afgelopen week in de krant.
-------------------------------------------------------------
Brazilianen zijn bepaald geen boekenwurmen. Volgens het Braziliaanse ministerie van Onderwijs lezen ze gemiddeld maar twee boeken per jaar.

Toch zit de Braziliaanse uitgeversmarkt, die komende maand centraal staat op 's werelds grootste boekenbeurs in Frankfurt, de laatste jaren wel flink in de lift. Dat is mede te danken aan het ongekende succes van het literaire fenomeen Laurentino Gomes.

De Braziliaanse historicus staat al zes jaar in de top van de bestsellerlijsten met zijn drieluik '1808', '1822' en '1889'. Het eerste deel is onlangs in het Engels vertaald ('1808, The Flight of the Emperor') en verkrijgbaar in Nederland. Het boek is even vermakelijk als leerzaam, een aanrader voor wie het gastland van het komende WK en Olympische Spelen beter wil begrijpen.

Zo stelt Gomes dat Brazilië zonder Napoleon waarschijnlijk niet zo'n gigantisch land was geworden. Het Portugese koningshuis vlucht eind 1807 halsoverkop naar kolonie Brazilië als het leger van de kleine Franse keizer in aantocht is.

In 1808 meren de Portugezen aan in hun nieuwe hoofdstad Rio de Janeiro. Terwijl de Spaanse helft van Zuid-Amerika daarna in een tiental republieken uiteenspat, blijft het diverse Brazilië wonderwel heel door de bindende aanwezigheid van de monarchie.

Verder heeft Gomes weinig positiefs te melden over de erfenis van de Portugezen. Zo zorgt hun eeuwenlange verbod op boeken en kranten ervoor dat Brazilië compleet ongeletterd is als de zoon van de Portugese koning de kolonie in 1822 onafhankelijk verklaart. "Een land dat alles had om een mislukking te worden," concludeert deel twee van de vlot geschreven serie.

In het derde deel lezen we dat Brazilië de valse start niet te boven komt. Ook nadat de slavernij en de monarchie in 1889 zijn afgeschaft, wordt het overgrote deel van de Brazilianen analfabeet gehouden. “Het werd een republiek die zijn bevolking buitenspel zette”, aldus Gomes.

Zelfs nu, 124 jaar later, is ruim twee derde van de Brazilianen niet in staat om een boek goed te begrijpen. Gomes is voorlopig dan ook één van de weinige Braziliaanse schrijvers die kan leven van zijn beroep.

donderdag, september 12, 2013

Noodkreet Braziliaanse jager-verzamelaars

Uit De Telegraaf van vandaag.
---------------------------------------------------------------------
Het Braziliaanse leger is met tanks, helikopters en zevenhonderd militairen uitgerukt naar het reservaat van de bedreigde Awá-Guajá-indianen, één van de laatste nomadenvolkeren van het Braziliaanse Amazonewoud.

Afgelopen week meldde milieuautoriteit Ibama dat met hulp van het leger zeventien illegale houtzagerijen zijn gesloten bij het Gurupi-reservaat, dat even groot is als de provincie Utrecht. Maar binnen het indianengebied worden de vierhonderd overgebleven Awá-Guajá nog steeds opgejaagd door houthakkers en pistoleros.

"We worden omsingeld", zo stuurt stamlid Pire'i Ma'a Awá via lokale indianenbeschermers een noodkreet naar deze krant. "We willen dat de troepen alle indringers verwijderen. Het duurt veel te lang."

De Awá-Guajá, ook wel bekend als 'de onzichtbare indianen', zijn jager-verzamelaars die zich eeuwenlang verstopt hielden in de tropische oerwouden van de noordoostelijke deelstaat Maranhão.

In de jaren tachtig werd hun isolement ruw verstoord door de ontdekking van 's werelds grootste ijzerertsvoorraden bij Carajás, dat 350 kilometer verderop ligt. Dankzij leningen van de EU en de Wereldbank legde de Braziliaanse regering een negenhonderd kilometer lange spoorlijn aan van de mijnen naar de haven van São Luis, waar het ijzererts naar Rotterdam en China wordt verscheept.

Sindsdien denderen kilometerslange treinen van de Braziliaanse mijnbouwreus Vale dwars door het indianengebied. Toch heeft ongeveer een kwart van de stamleden nog nooit contact met blanken gehad.

In 1993 kregen de Awá-Guajá - inmiddels gedecimeerd door griepbesmettingen, malaria en moordpartijen - het reservaat toegewezen. Desondanks bouwden houthakkers en boeren daarna nog drie nederzettingen in het indianengebied, dat door hun toedoen inmiddels voor 30% ontbost is.

“De vrachtwagens nemen alle bomen mee. Ze maken een hoop lawaai en verjagen de wilde zwijnen. Er is geen wild meer om op te jagen en mijn kinderen hebben honger”, aldus de wanhopige Pire'i Ma'a Awá.

Een Braziliaanse rechter vonniste vorig jaar maart dat de illegale kolonisten binnen twaalf maanden het reservaat moeten verlaten. Een halfjaar na het verstrijken van de deadline is dit nog niet gebeurd. Met pijl en boog bewapende Awá-Guajá dreigen het vonnis zelf af te dwingen als het leger niet snel ingrijpt.

"In december begint het regenseizoen, voor die tijd moet de evacuatie zijn afgerond", zegt Sarah Shenker van Survival International, een mensenrechtenorganisatie die met steun van Hollywood-sterren als Colin Firth en Gillian Anderson campagne voert voor 'de meest bedreigde stam ter wereld'.

Fotocredits: Survival International

dinsdag, augustus 20, 2013

Bolivia maakt batterijen met hulp van TU Delft

Uit de Financiële Telegraaf van vanochtend.
--------------------------------------------------------------------
Bolivia gaat Nederlandse kennis kopen om zijn enorme lithiumreserves te gelde te maken. Op 27 augustus tekent prins Jaime de Bourbon Parme, werkzaam bij het ministerie van Buitenlandse Zaken als Speciaal Gezant Natuurlijke Hulpbronnen, het contract in het armlastige, maar grondstofrijke Zuid-Amerikaanse land.

Afgesproken is dat de TU Delft veertig Boliviaanse onderzoekers komende vier jaar leert lithium op te werken tot hoogwaardige batterijen voor onder meer mobieltjes en elektrische auto's. Na de betaalde kennisoverdracht dingen Nederlandse bedrijven mee naar de $ 480 miljoen die Bolivia wil investeren in de opbouw van een eigen batterijindustrie.

"Nederland aast niet op de lithiumvoorraden, anders dan de Aziatische landen die zich bij Bolivia hebben gemeld", zo verklaart een woordvoerster van de ambassade in La Paz de Boliviaanse voorkeur voor ons land. "Bovendien loopt de TU Delft voorop bij de ontwikkeling van lithium-ion-batterijen."

Hoewel de ambassade in La Paz eind 2013 moet sluiten wegens bezuinigingen, houdt Den Haag wel een lokale handelsagent aan met het oog op de verwachte lithiumhausse.

In de hooggelegen (4000 meter) Boliviaanse zoutwoestijn Salar de Uyuni ligt de helft van de wereldvoorraad van het 'goud van de 21e eeuw', zo becijfert de US Geological Survey. De lithiumprijs is afgelopen twaalf jaar ruim verdrievoudigd tot $ 6500 per ton. De vraag naar lithiumbatterijen groeit wereldwijd met zo'n 25% per jaar.

Marcelo Castro bij een lithiumbassin in Salar de Uyuni

Het lichte, zilverwitte metaal, dat met veel minder kilo's méér energie kan dragen dan lood of nikkel, is ideaal voor accu's in elektrische auto's. Het wordt daarnaast ook verwerkt in mobieltjes, laptops, airco's en medicijnen.

Momenteel zijn Chili, Argentinië en Australië goed voor 80% van de mondiale lithiumproductie. Om een verdere prijsexplosie te voorkomen en elektrische auto's goedkoper te maken, is het volgens grondstofanalisten belangrijk dat Bolivia snel werkt maakt van zijn megareserves.

De winning van de grondstof (lithiumcarbonaat) is inmiddels begonnen, zo laat bedrijfsleider Marcelo Castro van staatsmijnbouwbedrijf Comibol zien tijdens een rondleiding over de gure, hagelwitte hoogvlakte van Uyuni.

“We leggen bassins aan in de open lucht en laten die vollopen met pekel (verzadigd zout water, red.) dat onder de grond zit. De zon doet de rest. Het materiaal dat over blijft na de verdamping, wordt in een naastgelegen proeffabriek gezuiverd tot lithiumcarbonaat.”

Comibol krijgt in de hele lithiumketen een meerderheidsbelang, zo verzekert de linkse president Evo Morales. Bolivia is getraumatiseerd door eeuwenlange buitenlandse plunderingen van zijn grondstoffen (zilver, tin, olie, gas) en wil strikte staatscontrole houden over zijn nieuwe kip met gouden eieren.

zaterdag, augustus 10, 2013

Waar is Amarildo?

Uit De Telegraaf van vandaag.
--------------------------------------------------------------------------------
"Waar is Amarildo?", vraagt heel Brazilië zich al weken af. Woedende demonstranten en familieleden eisen opheldering over de mysterieuze verdwijning van de 43-jarige metselaar Amarildo de Souza uit Rio de Janeiro.

De analfabete Braziliaan is spoorloos sinds een grootscheepse politieoperatie aan de vooravond van het bezoek van paus Franciscus vorige maand. Die vond plaats in zijn wijk Rocinha, een sloppenheuvel van 70.000 inwoners op een steenworp van Rio's beroemde stranden.

Op gisteren naar buiten gebrachte videobeelden is te zien hoe Amarildo die dag met ontbloot bovenlijf in een politieauto wordt geduwd, terwijl zijn vrouw wanhopig verhaal haalt bij de agenten.

Volgens de politie werd hij verwisseld met een gezochte drugsbaas en na verhoor vrijgelaten. Mogelijk heeft een drugsbende hem daarna vermoord om de politie de schuld te geven, aldus politiebronnen.

Weinig Brazilianen geloven dat. De politie van Rio is berucht om het martelen en laten verdwijnen van 'verdachten'. Twee camera's rond het bewuste politiebureau waren defect op de avond van de verdwijning, net als de GPS van de politieauto.

"Het valt me zwaar om het te zeggen, maar Amarildo is dood", treurt de zus van de vader van zes kinderen. Afgelopen dagen werd op de vuilstort van Rio tevergeefs naar het lijk gezocht.

Extra pijnlijk voor Rio's impopulaire gouverneur Cabral is dat de verdachte agenten deel uitmaken van de zogeheten Pacificerende Politie, het paradepaardje van zijn veiligheidsbeleid.

De 'vredesagenten' moeten met het oog op het komende WK Voetbal (2014) en Olympische Spelen (2016) de orde herstellen tientallen sloppenwijken, waaronder Rocinha.

vrijdag, augustus 09, 2013

Braziliaanse vrouwen balen van mannentekort

Column uit De Telegraaf van vandaag.
--------------------------------------------------------------------------------
Alleenstaande vrouwen in Brazilië klagen steen en been over een tekort aan mannen in vooral grote steden.

"Het is heel vervelend", verzucht de 35-jarige designer Adriana terwijl we aan een biertje nippen in een bar in São Paulo. "De weinige leuke mannen die beschikbaar zijn, daten meestal meerdere vrouwen tegelijk. Ze weten dat ze schaars zijn."

Ook Sara (25), een beeldschone rechtenstudente die graag een relatie wil, wordt er moedeloos van. "Misschien moet ik maar lesbisch worden", zegt ze met een zuur lachje.

Cijfers van het landelijke statistiekbureau (IBGE) bevestigen het 'overschot' aan dames. De Braziliaanse bevolking (195 miljoen zielen) telt gemiddeld 94 mannen op iedere honderd vrouwen. In grote steden als Recife (85), Porto Alegre (86), Belo Horizonte (87), Salvador (87), Rio de Janeiro (88) en mijn eigen São Paulo (90) liggen de verhoudingen nog iets schever (waarover ik trouwens bepaald niet rouwig ben).

Hoewel er meer Braziliaanse jongetjes worden geboren dan meisjes, slaat de balans om vanaf het negentiende levensjaar. Demografen noemen drie oorzaken.

Ten eerste zijn jongemannen het voornaamste slachtoffer van de ruim 50.000 (!) moorden die jaarlijks in Brazilië worden gepleegd. Het moordcijfer onder Braziliaanse jongeren ligt bij voorbeeld 273 keer hoger dan dat onder leeftijdsgenoten in Japan en Groot-Brittannië.

Een tweede verklaring voor de mannenschaarste in metropolen is dat de stedelijke dienstensector wordt gedomineerd door beroepen waarin relatief veel vrouwen werken.

Maar het zwaarst weegt dat de Braziliaanse bevolking flink aan het vergrijzen is. De levensverwachting nam fors toe in de afgelopen decennia. Bovendien krijgen Braziliaanse vrouwen steeds minder kinderen (van bijna zes in 1970 tot nog geen twee nu). En hoe ouder de bevolking, hoe vrouwelijker.

Dat het gebrek aan mannen nijpender wordt naarmate de leeftijd vordert, is te merken in de bejaardenbuurt Copacabana. Ruim 60% van de oudere vrouwelijke bewoners woont alleen in de beroemde strandwijk van Rio de Janeiro.

Wellicht handig om te weten voor alleenstaande Nederlandse pensionado's die wel eens iets anders willen dan de Spaanse costa.

dinsdag, juli 30, 2013

Pionieren in Brazilië

Uit de Financiële Telegraaf van vandaag.
--------------------------------------------------------------------------------
De digitale verzekeringswinkel van Pieter Lekkerkerk (37) en Marco Kemp (41) geldt in Braziliaanse media als één van de meest veelbelovende start-ups, maar winst maken de Nederlandse ondernemers na twee jaar nog niet.

"Kosten gaan in Brazilië ver voor de baten uit", vertelt oud-bankier Kemp op het hoofdkwartier van EscolherSeguro in het centrum van São Paulo. "Er liggen grote kansen, maar het is duur en tijdrovend om een bedrijf starten. Gelukkig hadden we een stevig startkapitaal."

In 2009 zegden beiden een goed betaalde baan op (Lekkerkerk bij adviesbureau McKinsey en Kemp bij Banco Santander) om samen de vastgeroeste Braziliaanse verzekeringsmarkt open te breken.

Pas een jaar later was hun bedrijf een feit. Lekkerkerk: "Brazilië heeft een slopende en onlogische bureaucratie, waardoor je minder tijd over houdt voor het echte ondernemen. We betalen alleen al negen keer per maand belasting!"

Gemiddeld is een onderneming in de Zuid-Amerikaanse groeimarkt per jaar 2600 uur kwijt aan belastingverplichtingen, een officieus wereldrecord.

Maar na een stroeve start zit er schot in de zaak. De premie-omzet van EscolherSeguro verdubbelt dit jaar naar € 4 miljoen, waarbij autoverzekeringen de voornaamste pijler vormen. Deze markt groeit met 15% per jaar, mede doordat pas 30% van de Braziliaanse auto's verzekerd rondrijdt. Voorlopig wordt minder dan 1% van de polissen via internet verkocht.

Marco Kemp (l) en Pieter Lekkerkerk.

Kemp: "In Brazilië worden verzekeringen vooral via traditionele tussenpersonen afgesloten. Onze site vervangt die tussenlaag en bevordert concurrentie via prijsvergelijking."

Driekwart van de klanten komt uit de nieuwe Braziliaanse middenklasse, een grote groep kersverse consumenten met een gebruiksaanwijzing waarmee veel bedrijven nog worstelen. Lekkerkerk: "Voordeel is dat ze open staan voor nieuwe producten zoals het onze. Maar je moet je voorwaarden heel goed uitleggen. Elke cent telt in hun kwetsbare gezinsbudget."

Mede door de kracht van internet zien de Nederlanders de macht op de Braziliaanse markt langzaam verschuiven van producenten naar consumenten. Klantvriendelijkheid is geen sterk punt van veel Braziliaanse bedrijven, dus hier ligt een kans voor buitenlanders.

Wie een zaak wil starten in Brazilië, kan echter beter eerst een tijdje vrijblijvend rondkijken in het land. Kemp: "Brazilië is geen land voor beginners, je moet het systeem begrijpen om er zaken te doen. Als buitenlander heb je in het begin geen idee van de prijsverhoudingen. Als je niet uitkijkt, is je startkapitaal in no time verdampt."

EscolherSeguro schakelt daarom zo min mogelijk tussenpersonen in. "We doen alles zelf, behalve boekhouden en schoonmaken. We hebben zelfs de bureaus op eigen houtje in elkaar getimmerd."

Voordeel van Brazilië is dat ondernemen uiteindelijk voor iedereen even ingewikkeld is, vindt Lekkerkerk. "Het is het enige BRIC-land waar er geen sprake is van institutioneel buitenlandertje pesten. Je kunt hier echt een insider worden. Braziliaans Portugees is een leerbare taal en het land heeft een westerse cultuur. En de levenskwaliteit is hoog."

Grote Braziliaanse verzekeraars zoeken het kleine EscolherSeguro inmiddels op om hun afzet te vergroten. Kemp: "De rollen draaien om, ze zien in dat internet niet langer te negeren valt."

De Nederlanders hebben net een investeerder gevonden. "We breiden dit jaar uit van veertig naar zestig werknemers. Winst maken stellen we nog even uit om sneller te groeien. Het begin was erg zwaar, maar het begint steeds leuker te worden."

woensdag, juli 24, 2013

Romário breekt door als politicus

Stond vandaag in Telesport.
-------------------------------------------------------------------
Romário de Souza Faria (47) is de rijzende ster van de Braziliaanse politiek. Het Kamerlid van de Socialistische Partij (PSB) speelt handig in op de recente protestgolf in het Zuid-Amerikaanse land. Een deel van zijn snel groeiende aanhang ziet de oud-PSV'er zelfs als toekomstig president van Brazilië.

De voormalige dribbelaar uit de sloppen van Rio de Janeiro is in het Braziliaanse parlement al jaren de luis in de pels van de Braziliaanse voetbalbond (CBF) en de FIFA. Dat levert hem plots veel publiciteit op door de protesten tegen onder meer de dure WK-organisatie (€ 10 miljard), uitgerekend het stokpaardje van 'Deputado Romário'.

"Ik wil het Braziliaanse volk feliciteren met de protesten", zo paait de grijzende oud-wereldkampioen (1994) de demonstranten in een Youtube-video die al twee miljoen hits scoorde.

In 2007 was Romário nog één van de ambassadeurs die het WK voor het eerst sinds 1950 naar Brazilië haalde. "Het wordt de beste Copa ooit", jubelde hij toen.

Zeven jaar later voelt de naar eigen zeggen "gematigde socialist" zich "bedrogen" door de organisatie. De CBF-begroting voor de WK-stadions is al ruim twee keer over de kop gegaan (tot € 2,5 miljard). De beloofde mobiliteitswerken in de speelsteden zijn fors vertraagd.

Romário eist een parlementair onderzoek (CPI) naar de handel en wandel van de CBF en haar omstreden voorzitter José Maria Marin, die zich te makkelijk zou plooien naar de eisen van de machtige FIFA. Door de roep van de straat heeft hij inmiddels genoeg politieke steun voor deze 'CPI da Copa'.

De vorige CBF-voorzitter was ook geen vriend van Romário. Teixeira nam vorig jaar ontslag, mede onder druk van de oud-PSV'er.

Een andere ex-PSV'er, Ronaldo, staat als ambassadeur van het WK-comité lijnrecht tegenover zijn oud-collega. Volgens Ronaldo misbruikt Romário de protesten voor eigen politiek gewin. Het Kamerlid kaatst dat 'kameraad Ronaldo' financiële belangen heeft bij het WK en het belang van Brazilië daardoor uit het oog is verloren.

Ook Neymar kreeg onlangs een steek onder water. Romário gelooft niet dat het 21-jarige wonderkind Brazilië volgend jaar naar de wereldtitel kan voeren, zoals de kleine dribbelaar dat zelf in 1994 deed. "Neymar kan Brazilië wel helpen om kampioen te worden, maar hetzelfde doen als de Romário van 1994 zal lastig worden."

Een paar maanden na het WK gaat Brazilië volgend jaar naar de stembus. Romário liet dinsdag weten dat hij gezien zijn groeiende populariteit overweegt om een gooi te doen naar het prestigieuze gouverneurschap van Rio. "Uit respect voor de mensen die mij als kandidaat zien", zo twitterde Baixinho (Kleintje) aan zijn 857.000 volgers.

De topspits van weleer voelt zich als een vis in het water in zijn tweede carrière. "Ik hou van de politiek, omdat ik het volk ermee kan helpen. Jammer dat ik hier vroeger nog niet rijp voor was. Anders was ik eerder politicus geworden."

Brazilië omarmt Argentijnse paus

Uit de krant van vandaag.
----------------------------------------------------------------------------------
Paus Franciscus is als een popster onthaald in Rio de Janeiro, waar gisteren de Wereldjongerendagen zijn geopend op het Copacabana-strand. De Argentijn blijft tot zondag in Brazilië om de dramatische leegloop van zijn kerk te stoppen in 's werelds grootste katholieke land.

De eerste latinopaus werd op zijn eerste buitenlandse reis welkom geheten door een uitzinnige menigte op het vliegveld van Rio. De kwieke 76-jarige kerkvorst maakte daarna meteen een rondrit door de stad. Hoewel de pauskaravaan zich enkele malen vastreed in Rio's chaotische verkeer, hield Franciscus zijn autoraampje open om de locals al zwaaiend, lachend en zoenend te begroeten.

"Ik heb geleerd dat je Brazilianen het beste kunt benaderen via de deur van hun immense hart. Sta me toe om zachtjes aan te kloppen", zo charmeerde hij zijn gastheren daarna in vlot Portugees in een toespraak op het gouvernementspaleis van Rio.

Na afloop braken er in de omgeving onlusten uit toen de politie enkele duizenden demonstranten met traangas bestookte. Het protest was niet primair tegen de paus gericht, maar tegen de corruptie en slechte openbare voorzieningen in Brazilië.

Volgens bronnen van het Vaticaan zal paus Franciscus komende dagen de kant van de boze jongeren kiezen. "Zijn toespraken zullen aansluiten bij de roep om meer transparantie en eerlijkheid in de politiek", weet de Braziliaanse kardinaal Dom Odilo Scherer.

De paus is met een sobere staf naar Brazilië afgereisd en verblijft in een bescheiden kamer op de residentie van het aartsbisdom van Rio. Tot frustratie van de 25.000 politieagenten en soldaten die instaan voor zijn veiligheid, weigert de Argentijn te worden vervoerd in dure, geblindeerde auto's.

De Braziliaanse communicatiestudent Rodrigo Cesar bewondert de eenvoud van de paus. "Dankzij hem schaam ik me niet meer om anderen te vertellen dat ik katholiek ben", vertelt hij in het tijdschrift Veja. Ook de 21-jarige Icaro Silva roemt de Argentijn. "Met zijn simpele en directe stijl opent hij echt deuren naar de jeugd."

Mede doordat veel jongeren de r.k.-kerk ouderwets en afstandelijk vinden, noemt nog maar 57% van de Brazilianen zich katholiek anno 2013 (tegen 90% in 1980).

Paus Franciscus vervolgt zijn charmeoffensief vandaag met een mis in het Maria-bedevaartsoord Aparecida en een ontmoeting met drugsverslaafden in Rio.

Morgen bezoekt hij een straatarme sloppenwijk bij het internationale vliegveld van Rio. 's Avonds spreekt de Nederlandse Annemarie Scheerboom (21) de paus namens heel Europa toe bij een ceremonie op het strand van Copacabana.

De biologiestudent uit Utrecht voelt zich vereerd met de uitverkiezing. "De paus is een grote inspiratiebron."

zondag, juli 14, 2013

'Miljardair Eike Batista misleidde beleggers'

Uit de Financiële Telegraaf van gisteren.
-------------------------------------------------------------------------------
Beleggers zijn woedend op de voormalige rijkste Braziliaan Eike Batista. Terwijl zijn grondstofimperium Grupo EBX steeds verder instort, wil een club van ruim duizend Braziliaanse en buitenlandse aanhouders (Unax) zijn resterende banktegoeden laten bevriezen wegens het geven van misleidende informatie.

Het leeglopen van de zeepbel rond Batista, die zijn vermogen in een jaar zag slinken van $ 34,5 miljard naar $ 2,9 miljard, treft de Braziliaanse beurs hard. Hoofdindex Bovespa kelderde ruim 20% in 2013, mede door koersdalingen tot 95% bij de zes beursgenoteerde bedrijven van Grupo EBX.

Oliepoot OGX is het grootste zorgenkind. Begin deze maand maakte OGX bekend dat het zijn tot dusver enige producerende oliebron - tot voor kort goed voor 110 miljoen vaten, aldus Batista - volgend jaar moet sluiten.

Door de verwevenheid van Batista's 'X-imperium' zorgt de crisis bij OGX voor een domino-effect bij OSX (scheepsbouw), MMX (mijnbouw), MPX (energie), CCX (steenkool) en LLX (logistiek).

Batista heeft de Braziliaanse zakenbank BTG Pactual in de arm genomen om het restant van zijn fortuin te redden. Grupo EBX wordt opgeknipt en de schulden van naar schatting $ 5 miljard worden deels geherstructureerd.

Batista gaf de controle over MPX afgelopen week uit handen aan het Duitse energiebedrijf E.ON. De 'X' zal uit de naam worden geknipt om het vertrouwen van beleggers te herwinnen.

Batista is bevriend met Madonna

De 'X' stond volgens Batista, die vorig jaar nog voorspelde dat hij in 2015 de rijkste mens op aarde zou zijn, voor vermenigvuldiging van waarde. De megalomane miljardair geloofde heilig in zijn symbool, vertelt een oud-OGX-collega.

"Hij vroeg in een vergadering hoeveel olie een bepaald veld bevatte. '150 tot 600 miljoen vaten', zei zijn geoloog. Hij had het daarna alleen nog over 'de reserve van 600 miljoen vaten', totdat duidelijk werd dat er geen druppel uit zou komen."

Batista (56), zoon van een Braziliaanse mijnbouwmagnaat en een Duitse moeder, verdiende zijn eerste miljoenen begin jaren tachtig met goudhandel in het Amazonegebied. Tussen 2006 en 2010 profiteerde hij met zes beursgangen van het heersende optimisme over de Braziliaanse economie.

De Braziliaanse staatsbanken BNDES en Caixa Econômica Federal gaven hem goedkope miljardenkredieten voor zijn grote plannen, waaronder de bouw van een 'superhaven' (Porto de Açu) ten noorden van Rio de Janeiro. Batista investeerde ook in horeca, vastgoed en sport (zijn eigen volleybalclub RJX) en trad toe tot de internationale jetset.

Zo kwam de bevriende popster Madonna thuis bij hem eten in Rio. Om indruk te maken had hij een raceauto van McLaren in zijn huiskamer staan, waarmee zoon Thor Batista in 2012 een Braziliaanse fietser doodreed.

De neergang van Grupo EBX valt samen met de toegenomen scepsis rond het Braziliaanse groeiwonder. Mede door minder Chinese honger naar Braziliaanse commodities wordt voor 2013 opnieuw een mager groeicijfer verwacht (2,3%), na 0,9% in 2012 en 2,7% in 2011.

Batista gebruikte huiskamer als parkeerplek (boven)

De McLaren na de dodelijke aanrijding tussen Thor Batista en een fietser.

dinsdag, juni 25, 2013

'Revolutie, revolutie!'

Artikel uit De Telegraaf van zaterdag + bijbehorende fotoserie van de grote demonstratie in Rio de Janeiro.
--------------------------------------------------------------------------
"Dank je, Zuckerberg", staat er op het bord van Marfiza de França (42), één van de geschatte 1,25 miljoen Brazilianen die donderdagnacht (Nederlandse tijd) in honderd steden de straat opgingen. De spontane protestgolf is de grootste van de afgelopen 21 jaar in het Zuid-Amerikaanse land van 194 miljoen inwoners.

"Zonder Facebook was deze opstand er nooit gekomen", zegt de groen-geel geschminkte zangeres die een duikbril op haar hoofd draagt tegen eventuele traangasaanvallen. "Door sociale media zijn Brazilianen steeds minder afhankelijk van het nieuws van Globo, de conservatieve nationale tv-zender."

"Revolutie, revolutie!", roept de menigte op de brede Avenida Presidente Vargas in het centrum van Rio de Janeiro. "Rot op Globo, het volk is niet dom!", klinkt het verderop. "Steek de Copa in je kont", roepen Brazilianen die de Confederations Cup en het WK Voetbal zonde vinden van hun belastinggeld.

Ondanks de woede blijft de stemming feestelijk in de eerste uren. Jonge dansende demonstranten worden opgezweept door het gedrum van een sambaband. "Het volk is wakker", scandeert een bierverkoper terwijl hij een kruiwagen vol ijsblokjes door de menigte duwt. Rookwolken stijgen er alleen op boven de barbecues van de welig tierende straatventers.

De sfeer slaat om als een groepje vandalen vernielingen aanricht bij het gemeentehuis en de politie reageert met traangas en rubberkogels. Er vallen 62 gewonden. In de hoofdstad Brasília lopen ruim honderd demonstranten verwondingen op bij een bestorming van het ministerie van Buitenlandse Zaken. In kleinere steden vallen de eerste twee doden van het volksoproer.

De Braziliaanse president Dilma Rousseff hield gisteren spoedoverleg en annuleerde een reis naar Japan. Door het brede scala aan eisen van de demonstranten heeft de wanhopige regering voorlopig geen idee hoe het de gemoederen moet sussen.

Ondanks de relatieve economische voorspoed van de afgelopen jaren moet Brazilië op de schop, vinden vooral jonge Brazilianen. "De protesten gaan door, het gaat om veel meer dan die 20 cent," verwijst reclamemaker Milene Pataro (30) naar de reeds teruggedraaide verhoging van bustarieven die de kiem van de protesten vormde.

"Onze ouders zijn opgegroeid tijdens de dictatuur (1964-1985, KK) en bang om de straat op te gaan, maar wij niet", aldus de 26-jarige apotheker Alice Xavier, die zich kwaad maakt over de supersalarissen van Braziliaanse politici en de slechte openbare zorg en onderwijs.

Geruchten dat de Fifa zou overwegen om de Confederations Cup te staken vanwege de protesten werden gisteren ontkend door de wereldvoetbalbond.

Wordt wakker Brazilië! We gaan de Senaat schoonvegen! We zijn de toekomst van de natie!


Dit is niet Turkije of Griekenland, dit is Brazilië dat opstaat uit de inertie.

Je kunt me wat met je 'keep calm', het moet afgelopen zijn met de corruptie

Zelfs mijn vrouw geeft minder uit dan de regering.



Steek de Copa in je kont.

He Globo, het volk is niet dom!


We hebben Facebook verlaten.

In Arabië worden dieven geamputeerd, in Brazilië worden ze Kamerlid.


Politici (l), bevolking (r).

Bereid je maar voor, Brazilië, want vandaag ga ik u veranderen

woensdag, juni 19, 2013

Brazilië ontwaakt

Artikel uit De Telegraaf van vanochtend.
------------------------------------------------------------------------------
Brazilië beleeft op dit moment de grootste protestgolf van de afgelopen twintig jaar. Ruim 300.000 Brazilianen in diverse steden demonstreerden eergisternacht tegen het dure levensonderhoud, slechte voorzieningen en de torenhoge kosten (11 miljard euro) van het WK voetbal van volgend jaar. Gisteren gingen opnieuw tienduizenden Brazilianen de straat op.

„Brazilië is wakker geworden”, zongen jonge mensenmassa’s maandagavond in twaalf grote steden. Hoewel de marsen grotendeels vredig verliepen, raakten twintig politieagenten in Rio de Janeiro gewond toen ze demonstranten beletten om het gemeentehuis binnen te vallen.

De nationale uitbarsting van onvrede komt na weken van kleinere protesten tegen een verhoging van de bustarieven. Nadat de politie van São Paulo vorige week keihard optrad tegen een geweldloze demonstratie, nam de actiebereidheid van de Brazilianen via sociale media als een olievlek toe.

De agenda van de demonstranten is nu even breed als vaag. Een andere steen des aanstoots is de FIFA Confederations Cup die op dit moment wordt gespeeld. ’FIFA go home!’ was één van de vele leuzen op de spandoeken.

„Braziliaanse politici investeren liever in voetbal en de eigen broekzak dan in fatsoenlijk onderwijs en zorg voor de
bevolking”, licht sombreroverkoper Alcides Mourato toe op het beroemde strand van Ipanema in Rio. „Geweldig dat
ik deze protesten meemaak op mijn 65e, het is hoog tijd voor verandering in Brazilië.”

„Alles is de afgelopen tijd duurder geworden”, zo beklaagt de 28-jarige ondernemer Nilton zich over de oplopende inflatie (6,5%). „En het staatsapparaat blijft maar groeien.We hebben in Brazilië een belastingdruk van een eerstewereldland en krijgen er derdewereldvoorzieningen voor terug.”

Anders dan in 1992 – toen boze Brazilianen de corrupte president Fernando Collor via massale protesten tot aftreden dwongen – is de onvrede nu niet direct gericht op de president, Dilma Rousseff,maar op het politieke stelsel in het algemeen. Door corruptie en inefficiëntie profiteert de Braziliaanse bevolking te weinig van de economische groei van de laatste jaren, zo is de klacht.

„Mijn regering zal luisteren naar deze roep om verandering”, aldus Rousseff gisteren in een poging de gemoederen te bedaren.

Om de geest terug in de fles te krijgen, draaiden de steden als Porto Alegre en Recife alvast de gehate verhoging van
de bustarieven gisteren terug.

maandag, juni 17, 2013

Braziliaans voetbalfeest overschaduwd door protesten

Uit De Telegraaf van vandaag.
------------------------------------------------------------------------
De Confederations Cup, de zaterdag begonnen generale repetitie voor het WK Voetbal van 2014, dreigt te worden overschaduwd door protesten die zich als een olievlek over Brazilië verspreiden.

Veel Brazilianen zijn kwaad over recente verhogingen van de bustarieven en de almaar oplopende kosten voor het WK. De miljardeninvesteringen in voetbalstadions, die grotendeels worden afgewenteld op belastingbetalers, steken schril af bij de belabberde openbare voorzieningen in het Zuid-Amerikaanse land.

"Het is over met de liefde, Turkije is hier!", scandeerden vijfduizend demonstranten afgelopen week in São Paulo, nadat hun vreedzaam verlopende protestmars door de politie was beantwoord met lukraak afgeschoten traangasbommen en rubberen kogels.

Uit woede hebben ruim 230.000 Brazilianen zich via Facebook aangemeld voor het volgende protest, vanavond in São Paulo. Hoewel zij waarschijnlijk lang niet allemaal komen opdagen, is het een opmerkelijk hoog aantal voor een land waar de bevolking normaliter alleen voor carnaval, kerkdiensten en voetbalwedstrijden massaal de straat op gaat.

Ook in 22 andere Braziliaanse steden wordt deze week gedemonstreerd. "Het gaat niet alleen om de dure buskaartjes, maar om een failliet politiek systeem en verkeerde prioriteiten. Laat dat WK maar zitten, we willen fatsoenlijke zorg en onderwijs!", zei de 25-jarige informaticastudent Robson tijdens de mars in São Paulo.

De Braziliaanse president Dilma Rousseff en Fifa-baas Joseph Blatter werden zaterdag uitgefloten bij de openingswedstrijd in de hoofdstad Brasília. Rond het spiksplinternieuwe Mané Garrincha-stadion (kosten: € 0,5 miljard) zette de politie opnieuw traangas en rubberen kogels in tegen demonstranten.

maandag, april 22, 2013

Column Kinderprostitutie

Uit De Telegraaf.
-------------------------------------------------------------
Pedofilie en kinderprostitutie vormen een plaag in met name het arme noorden en noordoosten van Brazilië.

Op reis door het Amazonegebied zag ik menig oud mannetje ongegeneerd hand in hand lopen met piepjonge veroveringen.
Bij een boottocht over de Amazone verbaasde ik me over puberprostituees die in kano's voorbij dobberden en aan boord gingen bij passerende vrachtschepen.

In een bar in de strandstad Fortaleza werd ik zelf een keer aangeklampt door een hoertje met een knuffelaap onder haar arm. Ze was vijftien en een paar uur later moest ze weer naar school. Toekijkende politieagenten lieten haar en een klasgenootje 'gewoon' hun gang gaan.

De poreuze grens tussen vrouw en meisje blijkt ook uit cijfers. Volgens het Braziliaanse CBS hebben 65.000 meisjes van 10 tot 14 jaar een 'stabiele relatie' met een volwassen man, onder wie relatief veel meisjes uit het noorden en noordoosten.

Bij het WK Voetbal van volgend jaar zijn deze regio's goed voor vijf van de twaalf speelsteden. Er wordt een invasie verwacht van grotendeels mannelijke supporters, die niet zelden onder invloed zullen zijn van bier, caipirinha en/of de tropische hitte. Een cocktail die zorgen baart.

De Braziliaanse regering is daarom een grote campagne gestart. Op vliegvelden en in de horeca wordt gewaarschuwd dat seks met kinderen strafbaar is. In het parlement is er een strengere wet tegen pedofilie in de maak.

"We willen via het WK voorgoed afrekenen met het idee dat Brazilië laks optreedt tegen kindermisbruik," aldus de baas van het verkeersbureau in lokale media.

Brussel draagt met € 2 miljoen een steentje bij aan voorlichting. Zo moet het Europese WK-toeristen voor vertrek duidelijk zijn dat ze ook bij terugkeer in eigen land nog strafbaar zijn voor eventueel begane seksdelicten in Brazilië.

Volgens een lokale Nederlandse kinderbeschermer is seksueel misbruik door buitenlandse toeristen slechts "een miniem topje van de ijsberg. Brazilianen zijn zelf de grootste boosdoeners. Maar het is goed dat er door het WK meer aandacht voor komt."

Overigens is prostitutie voor volwassenen wèl legaal. Met het oog op de Copa zijn veel Braziliaanse dames dan ook druk Engels aan het leren.

vrijdag, april 12, 2013

Opvolger Chávez erft ruïne

Uit de Financiële Telegraaf van vandaag.
----------------------------------------------------------------------------
De winnaar van de Venezolaanse verkiezingen van komende zondag krijgt een giftige erfenis van de vorige maand aan kanker overleden president Chávez. Na veertien jaar socialistisch bewind en $1 biljoen aan olie-inkomsten gaat de grotendeels staatsgeleide economie gebukt onder voedsel- en dollarschaarste, groeiende corruptie en inflatie (30%) en een begrotingsgat van 15% (2012).

De strijd gaat zondag tussen de chavistische interim-president Maduro, die favoriet is, en zijn centrumlinkse uitdager Capriles. "Het is voor de oppositie eigenlijk beter om deze verkiezingen te verliezen", zegt Laurens Trebes, één van de weinige overgebleven Nederlandse ondernemers in de Venezolaanse hoofdstad Caracas. "Dan moet Maduro de onvermijdelijke impopulaire maatregelen nemen, zoals een verhoging van de benzineprijs."

Benzine is nergens zo goedkoop ($ 0,02 per liter) als in Venezuela, het land met 's werelds grootste bewezen oliereserves. In 1989 braken er bloedige rellen uit na een poging om de prijs te verhogen. Het cadeau bij de pomp, dat de schatkist jaarlijks $17 miljard kost, lijkt echter onhoudbaar.

Staatsoliebedrijf PDVSA is door Chávez omgebouwd tot een superministerie van Sociale Zaken. Het verdeelt de oliemiljarden over sociale projecten voor de armen, maar heeft daarbij te weinig geïnvesteerd in de eigen infrastructuur.

Ondanks de enorme reserves is de olieproductie 20% gedaald onder Chávez. Mede door een explosie in de grootste van Venezuela's rammelende raffinaderijen, waarbij vorig jaar 41 doden vielen, is het land genoodzaakt om een derde van zijn benzineconsumptie importeren.

Grootste geldschieter China maakt zich zorgen over de verslechterende schuldpositie en eist hervormingen na de verkiezingen. "Het licht staat tussen oranje en rood voor de economie. Het is duidelijk dat de uitgaven omlaag moeten," zegt een Europese diplomaat in Caracas. "Het probleem is dat de aanhang van Chávez bezuinigingen als verraad aan de grote leider zal zien."

Maduro wil geld besparen door de corruptie aan te pakken. Venezuela kelderde onder Chávez van plek 75 naar 165 op de corruptie-index van Transparency International. Afgelopen week legde een rapport van een internationale vereniging van onderzoeksjournalisten (ICIJ) bloot hoe aan de regering gelieerde lieden tientallen miljoenen dollars wegsluizen van pensioenfondsen van PDVSA naar belastingparadijzen.

Terwijl corrupte 'Hummersocialisten' zwemmen in oliedollars, krijgt het bedrijfsleven de monetaire duimschroeven steeds verder aangedraaid. De verkoop van deviezen ligt aan banden. Dit belemmert de import en zorgt voor groeiende schaarste aan voedingsmiddelen, die door het geringe productieve vermogen van Venezuela voor 70% uit het buitenland komen.

"Het wordt steeds gekker", vertelt een Nederlandse financieel manager bij een grote levensmiddelenfabrikant in Caracas. Voor importen is zijn bedrijf aangewezen op voorschotten van het buitenlandse hoofdkantoor. "Via de overheid duurt het acht maanden om dollars aan te vragen en vaak krijg je ze niet."

Gevolg is een levendige zwarthandel in dollars, hoewel hier zeven jaar celstraf op staat. De straatkoers ligt al vier keer zo hoog als de officiële koers. Dat terwijl de regering de 'sterke' Venezolaanse bolívar onlangs 47% in waarde liet dalen, alweer de vijfde devaluatie van het afgelopen decennium.

Ook de geldontwaarding raakt bedrijven hard, vervolgt de financieel manager. "We maken kosten in dollars en verdienen in bolívares, dus tel uit je verlies. In 2010 kon je je via dollarobligaties van PDVSA nog redelijk beschermen tegen devaluaties, maar die zijn nauwelijks meer beschikbaar. PDVSA heeft al te veel schulden."

Winst maken wordt het bedrijf langzamerhand onmogelijk gemaakt. "Vorig jaar maart brachten ambtenaren een bezoek aan zijn bedrijf. "Ze dwongen ons tot een prijsverlaging van 10%. Twaalf maanden en 30% inflatie later hebben we nog geen correctie mogen toepassen."

woensdag, april 03, 2013

Rotterdams charmeoffensief in Brazilië

Uit De Telegraaf van vandaag.
-----------------------------------------------------------------------------
Plannen voor een revolutie in de Braziliaanse havensector bieden grote kansen voor Rotterdamse bedrijven. Brazilië wil via een gedeeltelijke privatisering komende vijf jaar ruim € 20 miljard in havens investeren, met hulp van het buitenland.

Reden voor een lokaal charmeoffensief van de Rotterdam Port Promotion Council (RPPC) deze week. Voorafgaand aan de gisteren begonnen logistiekbeurs van São Paulo (Intermodal) werd voor Braziliaanse ondernemers en politici een zeiltocht gemaakt met de driemaster Oosterschelde, een drijvend museumstuk uit 1917 dat is opgeknapt door de stichting Het Rotterdamse Zeilschip.

"We wilden iets nieuws doen. We vonden de beurs vorig jaar niet geslaagd", vertelt RPPC-directeur Marjolein Warburg. Rotterdam presenteerde zich toen samen met de kleinere havens van Rotterdam, Zeeland en Groningen als Holland Ports, maar profileert zich nu liever in zijn uppie als hub naar het Europese achterland voor Brazilië.

Het Zuid-Amerikaanse land is een belangrijke groeimarkt voor Havenbedrijf Rotterdam. In 2010 was ruim 5% van de overslag afkomstig uit Brazilië. Een tiental Braziliaanse bedrijven opende reeds een kantoor in Rotterdam. Warburg: "We zijn hier om meer lading en bedrijven te lokken."

De privatisering van Braziliaanse staatshavens zal de export naar verwachting verder katapulteren. In de concurrentie-index van het World Economic Forum staat Brazilië pas op plek 135 (van 144 landen) als het gaat om havenkwaliteit.

V. l. n. r.: Peter Lugthart (Havenbedrijf Rotterdam), Marjolein Warburg (RPPC), Floris de Waard (kapitein Oosterschelde), Jan-Gijs Schouten (consul in São Paulo), Louis Kanters (voorzitter stichting Het Rotterdamse Zeilschip).

"De Braziliaanse regering ziet in dat het zo niet langer kan", zegt Peter Lugthart, de lokale manager van Havenbedrijf Rotterdam, aan boord van de Oosterschelde. Aan de horizon ligt een lange rij schepen te wachten voor de overbelaste haven van Santos, de grootste van Brazilië.

Volgens Lugthart is Rotterdam gepolst voor de bouw van een nieuwe industriehaven ten noorden van Rio de Janeiro (Porto Central) en deelname in het management van de noordoostelijke haven Suape. Door de nieuwe havenwetgeving lonken méér klussen.

"Hoewel de details van de nieuwe regels nog moeten uitkristalliseren, zie ik grote kansen ", zegt ook de Braziliaans-Duitse directeur Daniel Lisak van Vopak Brasil. Het Rotterdamse overslagbedrijf is reeds in drie Braziliaanse havens actief. "Uitbreiden wordt aantrekkelijk als we zelf kades mogen beheren, zonder de gebruikelijke tegenwerking van de overheid."

Intussen is de Oosterschelde vanuit Santos vertrokken naar Kaapstad. De zeilschoener maakt via oude Hollandse handelsroutes een reis over de wereld. "Het schip heeft niet alleen een elegant silhouet, maar is ook enorm zeewaardig", glundert de jonge Rotterdamse kapitein Floris de Waard (32). "Dit is de grootste eer van mijn leven."

vrijdag, maart 08, 2013

Waarom ik Hugo missen zal

Eén van mijn stukjes over de dood van Chávez die afgelopen dagen in De Telegraaf stonden.
-----------------------------------------------------------------------------
Ik zal hem missen. Zoals veel journalisten rouw ik een beetje mee met de rode mensenzee rond de tombe van Hugo Chávez in Caracas.

De spraakmakende socialist was voor ons gilde - dat massaal is uitgerukt naar de Venezolaanse hoofdstad - een onuitputtelijke bron van reuring en inkomsten.

Menig collega heeft zijn carrière aan Chávez te danken. Zo ken ik een buitenlandse journalist in Caracas die 5000 dollar per maand verdiende met tv-kijken. Op ieder moment van de dag kon de grillige president daar immers een sappige uitspraak doen die zijn opdrachtgever niet wilde missen.

Chávez praatte afgelopen veertien jaar 3500 uren vol op de beeldbuis. Met als record een toespraak van 9,5 uur die zelfs naar de maatstaven van mentor Fidel Castro aan de wijdlopige kant was.

Verhalen over kapitalistische marsmannetjes die het leven op de rode planeet vernietigden, live aangekondigde nationalisaties ('Onteigen die bank!'), oeverloze scheldpartijen ('Zwijn, duivel, ezel!'); saai was het met Chávez nooit.

In die zin was zijn 'Bolivariaanse' revolutie een paradijs voor persmuskieten. Én voor linkse intellectuelen die vanachter hun Europese schrijftafels verkondigden dat de socialistische heilstaat in de maak was in 21e-eeuws Zuid-Amerika.

Maar verder?

Ik moet zeggen dat ik altijd opgelucht ben als ik in Caracas weer in het vliegtuig richting mijn relaxte standplaats Brazilië stap. Het Venezuela dat Chávez achter laat, is namelijk een grote puinhoop.

Mede door de diepe tweespalt die de rode comandante zaaide, is het olieland nu chaotischer en crimineler dan vroeger. De corruptie nam eerder toe dan af, volledig in strijd met de verkiezingsbelofte die Chávez in 1999 aan de macht bracht.

Zijn grote verdienste is dat hij arme Venezolanen meer zelfvertrouwen gaf. Hij strooide daarbij een grote zak oliegeld uit boven de sloppenwijken, geholpen door een ruime vertienvoudiging van de olieprijs tijdens zijn bewind.

Neemt niet weg dat meer marktvriendelijke landen als Brazilië armoede veel effectiever bestreden dan de vermeende Venezolaanse Robin Hood.

Het land produceert vrijwel niets meer buiten olie. De oliepoet wisselde onder Chávez slechts van eigenaar.

Terwijl zijn corrupte 'bolibourgeoisie' gouden tijden beleefde, ging het grote potverteren rustig door. De Venezolaanse leider die dáár heel revolutionair mee breekt, moet nog opstaan.

woensdag, februari 13, 2013

Carnavalsparade Rio is witwasfestijn

Terwijl de uitslag van Rio's carnavalsparade net bekend werd (winnaar is de sambaschool Vila Isabel), hier nog even een stuk over de donkere kant van dit jaarlijkse festijn.

Het stond in de Elsevier van afgelopen weekend.
---------------------------------------------------------------------------------
Het carnaval van Rio de Janeiro heeft een keerzijde die buiten Brazilië weinig bekend is. Het spectaculaire defilé in Rio’s sambastadion is een witwasfestijn voor gewelddadige gokbazen.

Zij staan bekend als de ‘Beestenmaffia’, naar een populaire illegale straatloterij (Spel van het Beest) waarin jaarlijks honderden miljoenen omgaan.

De maffiosi zijn gelieerd aan sambascholen die danseressen en praalwagens naar de parade sturen. Het spektakel wordt zo gebruikt om een deel van de loterij-opbrengst wit te wassen, zo bleek onlangs uit onderzoek van het Openbaar Ministerie.

‘De loterij lijkt onschuldige folklore, maar is een dekmantel voor wapen- en drugshandel, ontvoeringen en moorden,’ vertelt oud-hoofdaanklager Antônio Carlos Biscaia (60), die de top van de Beestenmaffia in 1993 tijdelijk achter de tralies kreeg.

Tot zijn frustratie zijn de loterijbazen twintig jaar later nog altijd rijk en machtig. ‘Ze sponsoren grote sambascholen als Beija-Flor, Mocidade Independente, Salgueiro en Grande Rio,’ aldus Biscaia, die een moordaanslag overleefde en tegenwoordig advocaat is.

‘Schandelijk, gezien de internationale uitstraling van carnaval.’ De sambascholen en hun duizenden gekostumeerde dansers trekken miljoenen toeristen naar Rio.

Ook het stadsbestuur, dat samen met staatsoliebedrijf Petrobras 27,5 miljoen euro per jaar in de optocht pompt, zit in zijn maag met de verstrengeling. Burgemeester Eduardo Paes probeerde de banden tussen de scholen en de maffia te verbreken via een openbare aanbesteding van de optocht.

Daar voelde de organiserende koepel van sambascholen (Liesa) echter niets voor. ‘Vervelend. Maar moet ik dan stoppen met carnaval?’ zo schetste Paes zijn dilemma.

Justitie legde enkele loterijcriminelen vorig jaar wel weer een celstraf op, maar hun machtsbasis blijft groot. Menige deelnemer heeft meer vertrouwen in illegale loterijen dan in de legale Braziliaanse staatsloterij.

‘Er zijn drie trekkingen per dag en ze betalen meteen uit op straat. Voor 1 real (37 eurocent) doe je al mee,’ zegt Eduardo Garcia bij een van de vele verkooppunten in Rio. De gokbazen betalen politieagenten steekpenningen om zich afzijdig te houden.

Verder maken ze zich populair met giften aan de bewoners van sloppenwijken, waar de overheid veelal afwezig is. En juist in deze arme buurten liggen de wortels van veel sambascholen.

Imagine na Copa!

Uit De Telegraaf van afgelopen maandag.
-----------------------------------------------------------------------------
‘Imagine na Copa’ (´Stel je voor tijdens het WK´), is een zinnetje dat je veel hoort in Rio de Janeiro, waar ik me momenteel onderdompel in het carnavalsgedruis.

Over een dag of vijfhonderd wordt de finale van het WK voetbal afgetrapt in het Maracanã-stadion. De Braziliaanse sambametropool
komt daarmee steeds meer onder een internationaal vergrootglas te liggen.

Onlangs viel de stroom twee uur lang uit op Rio’s internationale vliegveld Galeão. Imagine na Copa! Er wordt een filerecord gebroken. Imagine na Copa!

Hoewel de cariocas (inwoners van Rio) van nature een optimistisch volkje zijn, vrezen velen voor een grote afgang door gebrekkige organisatie van het WK en de Olympische Spelen van 2016.

Niet nodig, als je het mij vraagt. Ik ben voor het eerst in drie jaar terug in mijn oude woonplaats en het valt me op dat er wel degelijk schot zit in de voorbereidingen.

Rio, dat in diep verval raakte nadat de Braziliaanse hoofdstad in 1960 naar Brasília werd verplaatst, beleeft een indrukwekkende revival.

Het havengebied wordt opgeknapt, het openbaar vervoer wordt verbeterd en de moordcijfers zijn flink gedaald, mede dankzij een ‘vredespolitie’ die tientallen sloppenwijken herovert op drugsbendes.

Geweldig om te zien dat de stad steeds toegankelijker wordt”, zegt de Nederlandse carnavalstoerist Martyn Menke (43) op de top van favela Vidigal, een vroeger drugsbolwerk waar we bij zonsopgang een fabelachtig uitzicht hebben op Rio’s stranden en tropisch regenwoud.

Hij is één van de miljoen toeristen die tot Aswoensdag los gaan tussen de vele honderden sambabands (‘blocos’) die de straten van Rio hebben bezet.

Het megafeest verloopt gemoedelijk en vrijwel vlekkeloos, los van een legertje irritante zakkenrollers tussen de bier en
caipirinha’s hijsende menigte.

„De sfeer is geweldig, er heerst een georganiseerde chaos”, zegt Blake (29), een financieel journalist uit Michigan met een rode rastapruik op zijn bol.

„Het WK wordt gewoon een groot feest. Wat zou het als de stroom een keer uitvalt? Dat gebeurde laatst zelfs in de finale van de Superbowl.”