'Soldado nunca mais'

Uit De Telegraaf van vandaag.
--------------------------------------------------------------------------------
Dat hij nog leeft is een klein wonder. Oud-drugsbaas ‘Gustavo’ (33) is één van de zeldzame mannen die een lange carrière in de bendeoorlog van Rio de Janeiro kan navertellen. Hij vermoordde direct en indirect (via orders aan soldaten) “zo’n 120, 130 mensen”, maar is een tweede leven begonnen als sociaal werker in een sloppenwijk.

“Op een dag sprak ik mijn jongens toe en zag ik alleen maar nieuwe gezichten, al mijn vrienden waren dood”, vertelt de Braziliaan in zijn kantoortje in een zompige ‘favela’ aan de rafelrand van Rio. “Toen besefte ik dat ik weg moest wezen.”

Gustavo heeft zijn ontsnapping te danken aan zijn werkgever, de Nederlander Nanko van Buuren, directeur van ontwikkelingsorganisatie IBISS. Met zijn programma ‘Soldados Nunca Mais’ (Soldaten Nooit Meer) bevrijdt hij jaarlijks zo’n 350 kindsoldaten uit de oorlog in de Braziliaanse strandmetropool, waarin ruim 80% van de bendeleden zijn 21e verjaardag niet haalt.

Aan het losweken van een grote vis als Gustavo gaan lange onderhandelingen vooraf met het drugskartel, in dit geval het Rode Commando, en justitie. Dat zag uiteindelijk af van aanklachten. Maar heeft Van Buuren geen moreel bezwaar tegen een werknemer met zo’n bloederig cv?

“Je krijgt drugsbazen nooit de misdaad uit als je ze geen betaald werk biedt. Als je dat niet accepteert, verandert er niets. En Gustavo kan andere jongens nu ervan overtuigen buiten de oorlog te blijven.”

Als kansarme puber viel Gustavo al vroeg voor de lokroep van het snelle geld. “Ik sloot me op mijn 16^e aan bij de lokale bende, het leek me spannend. School was ver weg en saai, ik pakte toen al liever de bus naar Copacabana om gringo’s te beroven. De drugsbazen waren helden in mijn wijk. Ze hadden vrouwen, auto’s en alom respect.”

Gustavo bleek een harde en maakte snel promotie. Op zijn 19^e was hij al ‘dono’ – baas. “De kunst is een evenwicht te vinden tussen liefhebben en haten. Je populair maken in de gemeenschap waar je woont en handelt, en genadeloos zijn in de strijd. Medicijnen kopen en funkfeesten organiseren voor buurtbewoners. Maar ook zonder aarzelen een ‘Duitser’ (een vijandelijke soldaat, KK) levend open laten snijden of verbranden in een stapel autobanden.”

Of hij wroeging heeft? “Ja. Nee, ik zeg niet waarover.”

Als Gustavo iets mist aan het gangsterleven, zijn het de drugsdollars. “Maar de vrijheid die ik nu heb is veel meer waard. Ik kan weer naar strand en bioscoop, als soldaat was dat levensgevaarlijk. Ik weet dat ik enorm geluk heb gehad”, zegt hij terwijl een kogellitteken in zijn voet toont, zijn enige. “Nu is het is tijd om terug te betalen, aan Nanko."